چرا طرح کاشت ۱ میلیارد درخت مهم است؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم، طرح کاشت یک میلیارد درخت با مشارکت‌های مردم توسط آیت‌الله رئیسی رئیس‌جمهور دولت سیزدهم رسماً از اسفندماه سال گذشته و هم‌زمان با روز درختکاری آغاز بکار کرد.

طرحی که قرار است طی چهار سال اجرا شود در قالب آن هر سال 250 میلیون درخت توسط نهضت مردمی کاشته شود؛ اما آنچه این طرح را از پروژه‌های دولت‌های پیشین در حوزه منابع طبیعی متمایز می‌کند استفاده از ظرفیت جوامع روستایی و تشکل‌های مردم‌نهاد به‌عنوان مجریان این طرح است.

حضور و مشارکت مردمی در این طرح تا آنجایی پر رنگ است که مقام معظم رهبری نیز تأکیدات ویژه نسبت به آن داشتند و هم‌زمان با روز درخت‌کاری در این باره فرمودند: " این امر به‌واسطه مشارکت مردم محقق می‌شود. اگر هر ایرانی سه نهال بکارد، برنامه دولت برای کاشت یک میلیارد نهال از سال 1402 آغاز و در طول چهار سال محقق خواهد شد".

باگذشت دو ماه از آغاز این طرح به بررسی چگونگی و نحوه اجرای این طرح خواهیم پرداخت تا سهم دولت از تسهیلگری برای پیشبرد اهداف این طرح و نقش مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد در خصوص نحوی اجرای کاشت نهال به‌وضوح مشخص شود.

کاشت یک میلیارد نهاد نمی‌تواند تنها توسط نهاد‌های دولتی اجرا شود

به گفته میرزایی کارشناس منابع طبیعی برای اجرای این پروژه تمام تمهیدات و اقدامات لازم مورد ارزیابی قرار گرفته است، وی می‌گوید پروژه‌های زیادی در حوزه توسعه جنگل و درخت‌کاری توسط دولت‌های گذشته انجام شده؛ ولی به دلیل دولت‌محور بودن آنها و اجرای صفر تا صدی طرح‌ها (از ایده تا اجرا) توسط خود دولت‌ها موفق نبوده در همین راستا دولت سیزدهم با ایرادیابی و مطالعاتی که در این زمینه صورت داده در نظر گرفته تا در طرح کاشت یک میلیارد نهال از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد و جوامع محلی استفاده کند و دولت بیشتر مأموریت تسهیلگری آن را برعهده بگیرد.

مدیرکل سابق دفتر آموزش، ترویج و مشارکت‌‎های مردمی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری سازمان منابع طبیعی کشور عدم انتخاب گونه مناسب باتوجه‌به اکوسیستم منطقه و بی‌توجهی به نگهداری از نهال پس از کاشت را مهم‌ترین عامل شکست طرح‌های جنگل‌کاری پیشین عنوان کرده و می‌گوید: در قالب این طرح هر فرد یا سازمان مردم نهادی که درختی کشت می‌کند مسئولیت نگهداری آن به مدت 5 سال را نیز برعهده خواهد داشت این در حالی است که باتوجه‌به مطالعات گونه‌شناسی و آمایش سرزمینی درختانی کشت می‌شود که با زیست‌بوم منطقه بیشترین مطابقت را داشته باشد.

کاشت درخت به توسعه اقتصادی کمک خواهد کرد

وی از طرح کاشت یک میلیارد نهال به‌عنوان یک طرح صددرصد مردمی یاد می‌کند و می‌افزاید: این طرح با عنوان طرح درخت‌کاری توسط دولت برنامه‌ریزی‌شده است و در قالب آن می‌توان هم درخت مثمر و هم کشت به‌منظور زراعت چوب صورت بگیرد و به معنای صرفاً توسعه جنگل‌کاری نیست، به‌عنوان‌مثال در این طرح کشت 300 میلیون درخت جهت زراعت چوب در نظر گرفته شده تا 20 درصد از نیاز چوب کشور را پاسخ دهد، بنابراین جوامع محلی و روستایی می‌توانند با تسهیلگری دولت در اراضی کشاورزی خود به کشت درخت پرداخته و از سودهای حاصل از آن بهره‌مند شوند و یا با تحویل اراضی ملی در قالب سازمان‌های مردم‌نهاد در کاشت و نگهداری آن با دولت همکاری کنند.

طرح کاشت 1 میلیارد نهال می‌تواند به مشکل کم‌آبی کمک کند

میرزایی در پاسخ به برخی از منتقدان این طرح می‌گوید: برخی کمبود آب را یکی از چالش‌های این طرح می‌دانند درحالی‌که تجربه کارشناسان در این حوزه به‌ویژه بنده نشان داده که درخت‌کاری و توسعه جنگل‌ها حتی به ذخیره آب‌های سطحی نیز کمک می‌کند. این در حالی است که بسیاری از صنایع چندین برابر بیشتر از این از منابع آبی استفاده می‌کنند آیا می‌توان آنها را نادیده گرفت و از فعالیتشان جلوگیری کرد، این در حالی است که توسعه پایدار منابع طبیعی به طور مستقیم با زیست مردم در ارتباط است.

سرپرست اداره کلمنابعطبیعیو آبخیزداریلرستان تأکید می‌کند: طرح کاشت مردمی یک میلیارد نهال طرح مجموعه دولت در حوزه توسعه منابع طبیعی و درخت‌کاری است و تمام دستگاه‌های اجرایی در این طرح سهم خود را ایفا خواهند کرد و این گونه نیست که صرفاً سازمان منابع طبیعی متولی آن باشد؛ بنابراین تمام جوانب چندبخشی آن از جمله منابع آبی و نگهداری پس از کشت در آن دیده شده است. همین‌طور از دستگاه‌های اجرایی و ادارات دولتی خواسته شده تا سهم اجتماعی خودشان را نیز در قالب درخت‌کاری در مجموعه‌های تابع ایفا کنند.

کاشت درخت جهت زراعت چوب یکی از نیازهای کشور است

شعبانیان‌ معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعیبا اشاره به این نکته که برای حفظ و حراست از منابع طبیعی کشور نمی‌توان تنها به دولت متکی بود، می‌گوید: از 164 میلیون هکتار مساحت ایران بیش از 137 میلیون هکتار منابع طبیعی وجود دارد که تحت مدیریت سازمان منابع طبیعی و دولت قرار دارد، حفظ و حراست از این ظرفیت عظیم بدون مشارکت مردم و باتوجه‌به امکانات محدود دولت‌ها ممکن نیست.

نقی شعبانیان معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی در خصوص چرایی و لزوم اجرای این طرح می‌گوید: پویش کاشت مردمی یک میلیارد درخت به‌منظور مقابله با چالش‌های زیست‌محیطی همچون مقابله با طوفان‌های شن و ریزگردها، آلودگی هوا، کنترل بیابان‌زایی برنامه‌ریزی و اجرایی می‌شود. به دلیل قرارگرفتن عرصه‌های جنگلی کشور در مناطق اقلیمی خشک و نیمه‌خشک، وابستگی معیشتی مردم به جنگل، بهره‌برداری بیش از حد و ویلاسازی وضعیت کمی و کفی جنگل‌‌های ایران در حال حاضر خوب نیست.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشوردر باره نحوه اجرای این طرح می‌افزاید: در قالب طرح کاشت مردمی یک میلیارد درخت مقرر است تا 300 میلیون درخت جهت زراعت چوب کشت شده و 300 میلیون درخت دیگر به‌منظور احیای جنگل‌ها و مراتع کاشته شود. نگهداری و حراست از منابع طبیعی و محیط‌زیست کشور نیاز به یک برنامه بلندمدت و توسعه محور دارد، سالانه بودجه‌های زیادی صرف مقابله با آلودگی هوا، ریزگردها، مقابله با بیابانی شدن اراضی و جنگل‌ها و حتی خشکسالی می‌شود، این در حالی است که کاشت درخت در درازمدت می‌تواند بسیاری از دغدغه‌ها در این حوزه را کاهش داده و صرفه اقتصادی بسیار زیادی نیز خواهد داشت.

وی در ادامه می‌گوید: پس از ممنوعیت بهره‌برداری از جنگل‌های هیرکانی در سال 1396، فشارهای زیادی به بازار چوب ایران در جهت رفع نیازها وارد شد به همین منظور بخشی از این طرح به تأمین نیاز چوبی کشور اختصاص‌یافته و بخشی دیگر در راستای کنترل و گسترش بیابان‌های کشور است این در حالی است که کاشت درخت و توسعه جنگل‌ها از جمله برنامه‌های جهانی نیز به شمار می‌رود که در راستای به صفر رساندن تولید کربن و گازهای گلخانه‌ای در قالب پیمان‌نامه‌هایی به امضا رسیده و طی آن مقرر شده تا سال 2030 یک تریلیون درخت در سراسر جهان کاشته شود و هر کشور نیز باتوجه‌به اقلیم و شرایط زیست‌محیطی سهمی برای خود در نظر گرفته است، بنابراین باتوجه‌به ظرفیت بسیار بالای کشور ما در حوزه منابع طبیعی کاشت یک میلیارد نهال دورازذهن نیست و تنها تسهیلگری دولت و مشارکت مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد را می‌طلبد.

برای کاشت 250 میلیون درخت در سال تنها به 100 میلیون لیتر آب نیاز است

رسول اشرفی‌پور، رئیس شورای‌عالی جنگل، مرتع و آبخیزداری سازمان منابع طبیعی با اشاره به این نکته که هر نهال سالانه تنها به 100 لیتر آب نیاز دارد، افزود: در حال حاضر بیلان آبی کشور 130 میلیارد مترمکعب در سال است درحالی‌که برای کاشت 250 میلیون نهال سالانه تنها 100 میلیون مترمکعب آب نیاز است؛ بنابراین این حجم از آب مصرفی در مقابل معضلات زیست‌محیطی که کشور را تهدید می‌کند ناچیز است، بااین‌حال راهکارهای تأمین مناسب آب با سازمان‌های تابع صورت‌گرفته چرا که این طرح تنها طرح سازمان منابع طبیعی نیست؛ بلکه یک پروژه ملی است و همه دستگاه‌ها باید در آن مشارکت فعال داشته باشند.

وی ادامه می‌دهد:126 نهالستان در کشور وجود دارند که ظرفیت تولید بیش از 250 میلیون نهال را خواهند داشت؛ بنابراین کمترین دغدغه در حوزه تأمین نهال موردنیاز وجود دارد؛ بلکه مکان کاشت درخت‌ها متناسب با نیازسنجی بومی مهم‌ترین موضوعات این طرح است.

تبیین برنامه‌های دولت سبب فعال‌سازی تشکل‌های مردم‌نهاد می‌شود

سید طه حسین مدنی رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند با بیان این نکته که نگاه بومی دولت به عرصه‌های منابع طبیعی می‌تواند اثرات مثبتی بر توسعه پایدار منابع طبیعی و محیط‌زیست داشته باشد، می‌گوید: طرح کاشت یک میلیارد درخت صرفاً یک طرح در قالب توسعه جنگل‌ها نیست؛ بلکه طرحی به‌منظور کاشت درختان مثمر و مصرفی نیز است، رهبر انقلاب نیز در پیام روز درخت‌کاری به این موضوع توجه ویژه داشتند و فرمودند در کنار درختان میوه درختانی که چوب آنها برای مصارف داخلی نیاز است باید موردتوجه قرار گیرد.

وی تبیین جایگاه تشکلات مردم‌نهاد و جوامع محلی در این پروژه را مهم‌ترین موضوع دانست و گفت: حدود 44 هزار روستا در سراسر کشور وجود دارد و افراد محلی روزانه با بهره‌گیری از منابع طبیعی اقتصاد و معیشت خود را تأمین می‌کنند، همین که دولت بتواند به فعالیت‌های آنها در مسیر توسعه عرصه‌های منابع طبیعی جهت دهد و تسهیلگری مناسب برای بهره‌برداری دوجانبه را فراهم کنند این طرح مورد استقبال افراد بومی و تشکلات مردم‌نهاد قرار خواهد گرفت. جوامع محلی باتوجه‌به درک مناسب از منابع طبیعی و محیط‌زیست پیرامون خود می‌توانند در حفظ و نگهداری از منابع طبیعی بسیار اثربخش باشند؛ چراکه زندگی آنها به‌نوعی با عرصه‌های طبیعی کشور گره‌خورده است.

رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند گفت: مهم‌ترین ویژگی طرح درخت‌کاری دولت نسبت به طرح‌های پیشین در این حوزه استفاده از ظرفیت تشکلات مردمی و جوامع محلی است؛ زیرا به حفظ و نگهداری ادامه‌دار درخت‌های کاشته شده می‌انجامد چالشی که طرح‌های پیشین دولت در حوزه توسعه جنگل و کاشت درخت به‌واسطه همین عدم رسیدگی پس از کشت با شکست مواجه شد، بنابراین رسالت تشکل‌های مردم‌نهاد از ترویج چگونگی اجرای این طرح تا فرهنگ‌سازی و اجرای آن پر رنگ است.

وی افزود: بهترین گزینه برای توانمندسازی و ترویج این طرح در میان جوامع محلی استفاده از ظرفیت‌های خودشان است؛ بنابراین دولت باید به‌منظور اجراشدن طرح کاشت یک میلیارد درخت تسهیلگری مناسبی برای تشکل‌های مردم‌نهاد فراهم کند. چرا که تأمین پیش‌نیازهای دیگر این حوزه از تولید نهال مناسب تا تخصیص آب درون خود دولت و بین دستگاه‌های آن اتفاق می‌افتد.

رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند در ادامه خاطرنشان می‌کند: جامعه ایرانی جامعه پویا و فعالی است مراکز علمی و دانشگاهی ما ظرفیت‌های بسیاری در حوزه‌های مطالعاتی و تحقیقاتی دارند تشکل‌های نخبگان می‌توانند حلقه واسطه دولت و تحقیق و توسعه به‌منظور تدوین برنامه‌های راهبردی باشند، از سوی دیگر اطلاع‌رسانی و تبیین موضوعات از طریق تشکل‌های مردم‌نهاد می‌تواند زمینه‌ساز همراهی آحاد مردم را به وجود آورد؛ بنابراین دولت همچون طرح کاشت یک میلیارد درخت باید به سمت‌وسویی برود که از ظرفیت تشکل‌های مردم‌نهاد در همه حوزه‌ها استفاده کند.

انتهای پیام/