۹۵ درصد آتش سوزی در جنگل‌ها عامل انسانی دارد

به گزارش خبرگزاری تسنیم، نشست علمی - تخصصی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری تحت عنوان حریق در جنگل‌های زاگرس؛ چالش‌ها و توصیه‌های سیاستیبرگزار شد.

 فرخ مسجدی؛نماینده ویژه رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور در حفظ و احیای جنگل‌های زاگرس به عنوان مدیر علمی نشست، ضمن اشاره اهمیت جنگل‌های زاگرس برای کشور از جهات مختلف گفت: وسعت جنگل‌های زاگرس چیزی حدود 30 میلیون هکتار است که به‌مرور زمان کیفیت و کمیت این جنگل‌ها در حال کاهش است. این جنگل‌ها دارای مشکلات و چالش‌های جدی هستند که باید برای رفع این چالش‌ها و مشکلات اقدامات مؤثری صورت گیرد.

وی ادامه داد: از این جهت که حدود 40 درصد از منابع آبی کشور از طریق همین جنگل‌ها تأمین می‌شود و همچنین از بین رفتن این جنگل‌ها نه‌تنها باعث بروز چالش‌های آبی بلکه منجر به جاری شدن سیل آب‌ها خواهد شد و مشکلات بعدی را به وجود خواهد آورد. این جنگل‌ها از این جهت که بخشی از اکسیژن کشور را نیز تولید می‌کنند دارای اهمیت هستند و در نتیجه صدمه به این جنگل‌ها باعث اختلال در تأمین اکسیژن مورد نیاز برای کشور خواهد شد. در وهله سوم این جنگل‌ها از ورود گردوغبار سایر کشورها به داخل کشور نیز جلوگیری می‌کنند و از بین رفتن آنها باعث افزایش آلودگی ‌هوا در مناطق مرزی می‌شود.

نماینده ویژه رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور در حفظ و احیای جنگل‌های زاگرس افزود: یکی از جدی‌ترین مواردی که در سنوات اخیر در مورد جنگل‌ها مورد توجه است موضوع آتش‌سوزی است. در طی سالیان اخیر میزان آتش‌سوزی در جنگل‌ها به لحاظ تعداد حدود 40 درصد افزایش پیدا کرد و همچنین به لحاظ وسعت نیز میزان آتش‌سوزی حدود 300 درصد افزایش پیدا کرده است که این موضوع بسیار موضوع مهم و نگران‌کننده­ای است که باید به علل بروز و نحوه کنترل آن پرداخته شود. همچنین متأسفانه باید اشاره کرد که از این آمارها حدود 70 درصد از کل آتش‌سوزی‌ها مربوط به جنگل‌های زاگرس است.

مسجدی تشریح کرد: مسائل مربوط به جنگل تا هم‌اکنون بیشتر به سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری محول شده بود، اما به این نتیجه رسیدیم که حفظ جنگل‌ها و منابع طبیعی با یک سازمان امکان پذیر نخواهد بود و شاید عدم موفقیت‌ها نیز ناشی از همین بخشی‌نگری باشد و از این پس باید همه سازمان‌های اجرایی مربوطه باید جهت حفظ منابع طبیعی و جنگل‌ها تلاش کنند.

در ادامه نشست، رضا سیاه منصور؛عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان، به عنوان سخنران نشست گفت: چون بخش زیادی از تخریب و آتش‌سوزی در زاگرس ناشی از تصمیماتی است که در خارج از کشور گرفته می‌شود، بنابراین برخی از مشکلات و چالش‌های موجود در جنگل‌ها می‌تواند ناشی از مسائل خارجی باشد.

وی ادامه داد: مؤلفه اول حکمرانی ترسیم درست وضعیت موجود است. یعنی ما با کتمان حقیقت راه به جایی نخواهیم برد.

وی افزود: ایجاد انگیزه از یک طرف و بازدارندگی قاطع از سوی دیگر به همراه ایجاد تعلق خاطر در بهره‌برداران نسبت به منابع ملی گامی هوشمندانه و اثرگذار است که نباید از آن غافل شد؛ چرا در هنگام سرپا بودن مزارع گندم و جو و همچنین سایر محصولات دیم حتی در فصل خشک آتش‌سوزی رخ نمی‌دهد؟ آیا غیر از این است که بهره‌برداران به‌خاطر تعلق خاطر خود از آن حفاظت می‌کنند؟ بنابراین پیاده‌سازی همین الگو در جنگل و مرتع هم کاربردی‌ترین روش صیانت از این عرصه‌هاست.

سیاه منصور در ارائه توصیه‌ها و پیشنهادهای سیاستی به مواردی از جمله تحلیل، آنالیز و ارزیابی آتش‌سوزی‌های قبلی و عملکرد نیروها، در نظر گرفتن نسخه‌های متفاوت برای تیپ‌های گیاهی مختلف در هر 3 فاز آتش‌سوزی، توجه ویژه به مدیریت پس از آتش‌سوزی، تدقیق مطالعات و برداشتن مناقصات در منابع طبیعی، استفاده از گونه‌های مقاوم به آتش‌سوزی حداقل در کانون‌های بحرانی، ممنوعیت ورود سوزنی‌برگان به جنگل‌های بلوط، ایجاد آتش‌بر توسط بهره‌برداران در اطراف اراضی زراعی، شناسنامه‌دار کردن درختان با پلاک در مزارع با مشخصات زارع، حرفه‌ای و توانمند‌سازی نیروها در بحث آتش‌سوزی، مطالعه دقیق آنالیز و تحلیل هر آتش‌سوزی با تأکید بر کارآمدی‌ها و چالش‌ها و سازگاری ادوات و امکانات اطفای حریق و آموزش کاربران اشاره کرد.

در ادامه نشست مهرداد اکبریان؛نماینده سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، به عنوان سخنران دوم نشست با اشاره به مخاطره حریق به عنوان یکی از عوامل تخریب منابع طبیعی گفت: آتش‌سوزی در میان فاکتورهای مخرب به جهت نوع، سرعت و ماهیت خاصی که در تخریب و نابودی دارد مورد توجه خاص همه کشورها حتی کشورهای برخوردار از پوشش مناسب طبیعی قرار داشته و تمهیدات لازم را به همین منظور در قالب یگان یا ناوگان‌های زمینی و هوایی تدارک می‌بینند تا از بروز و توسعه این پدیده مخرب که جان انسان‌ها را نیز تهدید می‌نماید جلوگیری گردد.

وی ادامه داد: آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی ایران، پدیده‌ای شناخته شده بوده و وجود آمار و اطلاعات ثبت شده 50 سال گذشته نیز موید این مطلب است این پدیده به‌عنوان یکی از خطرناک‌ترین عوامل مخرب در اثر بی‌توجهی انسان‌ها و گاهی به‌صورت طبیعی در کم‌ترین مدت ممکن مساحت زیادی از این منابع را به نابودی کشاند.

نماینده سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: حریق علاوه بر از بین بردن پوشش گیاهی اثرات ناهنجار دیگری از جمله فرسایش خاک، بروز سیل، پرشدن مخازن سدها، نابودی بستر کشاورزی و اراضی جنگلی، پیشروی کویر و نابودی محیط زیست، طغیان آفات و بیماری‌ها و... برجای خواهد گذاشت که برآورد دقیق میزان خسارات وارده از این ناحیه غیرممکن یا به‌دشواری ممکن خواهد بود.

وی تشریح کرد: عواملی از قبیل جرقه‌های حاصل از حرکت قطار بر روی ریل در مسیرهای دارای پوشش علوفه‌ای غنی، سبک زندگی مردم محلی منطقه و عشایر، توسعه اراضی کشاورزی و همچنین گسترش چراگاه‌های احشام، بروز اختلافات قومی، وقوع جنگ و باقی‌ماندن مواد منفجره، افزایش حضور مردم در عرصه‌ها به واسطه عبور مواد قاچاق از مناطق جنگلی، بهره‌برداری‌های شدید و بی‌رویه و تغییر ساختار جنگل‌های بلوط غرب از دانه‌زاد به شاخه زاد و افزایش حساسیت به حریق از عواملی هستند که باعث بروز آتش‌سوزی در جنگل‌ها می‌شوند.

مهرداد اکبریان در ادامه ضمن اشاره به این نکته که 95 درصد از عوامل آتش‌سوزی در جنگل‌ها به واسطه عامل انسانی است گفت: این عوامل انسانی را می‌توان به دو دسته عوامل عمدی شامل 10 تا 15 درصد و عوامل غیرعمدی شامل 85 تا 90 درصد تقسیم کرد. عوامل عمدی مواردی از جمله آتش‌سوزی ناشی از اختلافات قومی و عشیره‌ای، آتش‌سوزی توسط افراد سودجو با هدف تصرف اراضی ملی، آتش‌سوزی توسط دامداران برای نابود ساختن درختان بمنظور رشد بیشتر علوفه را در بر می‌گیرد و عوامل غیرعمدی مواردی چون سهل انگاری زارعین و کشاورزان در آتش زدن باقی مانده پسماندهای مزارع، سهل انگاری گردشگران و شکارچیان، مانورهای نظامی، انجام پروژه‌های عمرانی که در آن مواد آتش‌زا استفاده می‌شود و پرتاب سیگار یا کبریت مشتعل در مسیر جاده‌ها را در بر می‌گیرد. تمام موارد یاد شده حدود 95 درصد از عوامل آتش‌سوزی در جنگل‌ها هستند.

وی ادامه داد: آتش‌سوزی در جنگل‌ها و منابع طبیعی اثرات مخرب دیگری را نیز در پی دارد که نمونه آن تشدید اثرات پدیده‌های نوظهور از جمله زوال گونه‌های درختی همچون بلوط زاگرس، از بین رفتن زاد‌آوری طبیعی جنگل، بروز سیل و رانش و لغزش فرسایش شدید خاک و کاهش حاصلخیزی آن نابودی حیات‌وحش کاهش ظرفیت جذب و ذخیره‌سازی آب از جمله آن است.

نماینده سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در انتهای سخنان خود در بیان مشکلات و چالش‌های اصلی جنگل‌های زاگرس به مواردی چون گستردگی سطح عرصه‌ها، صعب‌العبور بودن منطقه و عدم امکان دسترسی سریع، عدم امکان به‌کارگیری تجهیزات هوایی کنترل آتش به دلیل محدودیت‌های اعتباری و تجهیزاتی، بروز تغییرات اقلیمی و عدم امکان مدیریت بر شرایط اقلیمی خشکسالی، عدم امکان استفاده از فناوری‌های نوین مدیریت حریق در سطح عرصه مورد نظر، کمبود و عدم تطابق اعتبارات موجود با حجم وظایف محوله در خصوص مدیریت حریق، کمبود شدید نیروی ماهر مورد نیاز اطفاء حریق، کمبود پیمان‌کاران مناسب جهت استفاده از خدمات آنها در اطفاء حریق، وجود مسائل اقتصادی اجتماعی و فرهنگی، کمبود امکانات و تجهیزات اختصاصی جهت عملیات زمینی اطفای حریق، فقدان ناوگان هوایی تخصصی اطفای حریق در منابع طبیعی کشور و ضعف فرهنگ حفظ منابع طبیعی و محیط زیست اشاره کرد.